Category Archives: ਦਿਲਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਚਾਹਲ

by

ਸੰਦੂਕ


Dilpreet Kaur

ਜਦੋਂ ਵੀ ਬਠਿੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ,ਨਾਨਕੇ ਘਰ ਵੀ ਹੋ ਕੇ ਆਉਂਦੇ , ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੜਦਿਆਂ ਦਿਲ ਡਾਢਾ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ |ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਜੀਅ ਇੱਕ ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਤੁਰ ਗਏ |ਹਵਾ’ ਚ ਘੁਲੀ ਰਾਤ ਰਾਨੀ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੋ ..ਹਵੇਲੀ ਦੀਆਂ ਬਾਰੀਆਂ ਚੋਂ ਕਿਰਦਾ ਚਾਨਣ ਮੈਨੂੰ ਬੜਾ ਸੋਹਣਾ ਲਗਦਾ |ਸੁੰਨੇ ਆਲਿਆ ‘ਚ ਦੀਵੇ ਬਾਲ ,ਮੈਂ ਘਰ ਦਾ ਕੋਨਾ ਕੋਨਾ ਟੋਹੰਦੀ |ਇੱਕ ਨਿੱਕੇ ਜਹੇ ਹਨੇਰੇ ਕਮਰੇ ‘ਚ ਇਕ ਲੱਕੜ ਦਾ ਸੰਦੂਕ ਪਿਆ ਸੀ ,ਮੈਂ ਕਹਲੇ ਕਦਮੀ ਉਸ ਵੱਲ ਵਧੀ ਜਿਵੇਂ ਇਸੇ ਨੂੰ ਹੀ ਭਾਲਦੀ ਹੋਵਾਂ ,ਸੰਦੂਕ ‘ਚ ਦੋ ਬਿਸਤਰਬੰਦ ਪਏ ਸੀ ,ਮਤਾ ਦੀਵੇ ਨੂੰ ਕੋਲ ਕਰਕੇ ਸੰਦੂਕ ਦੇ ਰਖਣੇ ‘ਚ ਹੱਥ ਮਾਰਿਆਂ ਤਾਂ ਮਲਮਲ ਦੀ ਚੁੰਨੀ ਹੇਠੋਂ ਪਰਾਂਦੀ ਨੂੰ ਲੱਗੇ ਟ੍ਸਰੀ ਦੇ ਬੰਬਲਲਿਸ਼ਕੇ|ਗੋਟੇ,ਰੰਗ ਬਿਰੰਗੀਆਂ ਪਾਰਾਂਦੀਆਂ ,ਕੁੜਤੀ ਦੇ ਬਟਨ ਹੋਰ ਪਤਾ ਨਹੀ ਕੀ ਕੁਝ |ਐਨੇ ਨੂੰ ਮੰਮੀ(ਸੱਸ ) ਦੇ ਤਾਇਆ ਜੀ ਦੀ ਨੂੰਹ ਆ ਗਈ ,ਕੁੜੇ ਧੀਏ ਕਿਥੇ ਏ ? ਆਜੋ ਮਾਮੀ ਜੀ ,ਸੰਦੂਕ ਦੇਖ ਰਹੀ ਸੀ ,ਮਾਮੀ ਜੀ ਇਹ ਤਾਂ ਖਾਲੀ ਪਿਆ ?ਪੁੱਤ ਲੋਕ ਕਾਹਨੂੰ ਛਡਦੇ ਨੇ,ਘਰ ਬੰਦ ਰਿਹਾ , ਰਾਤ ਬਰਾਤੇ ਕਿਸੇ ਬੇੜੀ ਬੈਠੀ ਵਾਲੇ ਨੇ ਜਿੰਦਾ ਭੰਨ ਕੇ ਸਭ ਢੋਹ ਲਿਆ ,ਤੇਰੀ ਨਾਨੀ ਬੜੀ ਸਚਿਆਰੀ ਸੀ,” ਓਹ ਕੀਤੇ ਖਾਲੀ ਸੰਦੂਕ ਰਖਣ ਵਾਲੀ ਸੀ |ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਦੀਪ ਸਿਓਂ ਮਾਮਾ ਜੀ ਕੇ ਘਰ ਸਾਂਭੀਆ ਪਾਈਆਂ ,ਚੱਲ ਵਿਖਾਵਾ ,”’ਬਸ ਬੰਦੇ ਦੀ ਕੋਈ ਮੁਨਿਆਦ ਨਹੀ ..ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਸਤਾਂ ਤਿਵੇਂ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਿਆ ਨੇ .. | ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਅਸੀਂ ਦੋਵੇ ਬਾਹਰ ਬੀਹੀ ‘ਚ ਆ ਗਈਆਂ ,ਨਾਲ ਵਾਲੇ ਘਰ ਮਾਸੀ ਕਰਮ ਹੋਰੀਂ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ |ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਆਖਿਆ ਆ ਗਈ ਮੇਰੀ ਦੋਹਤ ਨੂੰਹ …ਕਾਲਜੇ ਨੂੰ ਰਤਾ ਕੁ ਠੰਡ ਪੈ ਗਈ ……

ਚੇਤਰੀ ਹਵਾ ~
ਦੀਵੇ ਦੇ ਚਾਨਣ ਨਾਲ ਭਰਿਆ
ਖਾਲੀ ਸੰਦੂਕ

by

ਤੂੰਬੀ


Dilpreet Chahal
ਅਜੇ ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ! ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ ਕਾਫੀ ਅੱਗੇ ਪਿੰਡ ਬਾਦਲ, ਲੰਬੀ , ਖੁੱਡੀਆਂ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਲੰਘ ਕੇ ਪਿੰਡ ਸਿੱਖਵਾਲਾ ਵਿਚ ਮਿਸਤਰੀਆਂ ਭਾਵ ਤਰਖਾਣਾਂ ਦੇ ਕਾਫੀ ਘਰ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਸਰਪੰਚ ਵੀ ਰਾਮਗੜੀਆਂ ਭਾਵ ਤਰਖਾਣ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ …ਰਾਤ ਸਮੇਂ ਰੇਤਲੇ ਟਿਬਿਆਂ ਉਪਰ ਮਹਿਫਲ ਲਗਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਜਾਂ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਗਾਇਕ ਤੂੰਬੀ ਅਤੇ ਸਾਰੰਗੀ ਨਾਲ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ ! ਉਹ ਜਿਹੜੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਸਾਉਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ-
ਠੰਡੀ ਟਿੱਬੇ ਦੀ ਰੇਤ-
ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸ ਘੋਲ ਗਈ
ਤੂੰਬੀ ਦੀ ਤੁਣਕ ਤੁਣਕ
by

ਗੁੱਡੀ


ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰਹਿਣੀ-ਬਹਿਣੀ ਓਥੋਂ ਦੇ ਪੌਣ-ਪਾਣੀ ਨਾਲ਼ ਜ਼ਰੂਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ‘ਚ ਜੇਠ-ਹਾੜ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ‘ਚ ਅਤਿ ਦੀ ਗਰਮੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਔੜ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਛੱਪੜ-ਟੋਭੇ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਲੋਕ ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਦੀਆਂ ਅਰਦਾਸਾਂ ਕਰਦੇ ਨੇ।
ਓਦੋਂ ਗੁੱਡੀ ਫੂਕਣ ਦਾ ਵੀ ਰਿਵਾਜ਼ ਸੀ । ਨਿੱਕੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਵਲੋਂ ਲੀਰਾਂ ਦੀ ਗੁੱਡੀ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ। ਫੇਰ ਕਈ ਵਾਰ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਬੁੜੀਆਂ ( ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ) ਵੀ ਨਿੱਕੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਮਿਲ਼ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਸਿਆਪਾ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁੱਡੀ ਨੂੰ ਫੂਕਣ ( ਸਾੜਨ) ਲਈ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਪਿੱਛੇ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਉੱਪਰ ਵਾਲ਼ਾ ( ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ) ਏਹਨਾਂ ਬਾਲੜੀਆਂ ਦਾ ਵਿਰਲਾਪ ਸੁਣ, ਦਿਆਲੂ ਹੋ ਮੀਂਹ ਪਾ ਦੇਵੇ |
::

ਸੁੱਕਾ ਸਾਉਣ –
ਸੂਏ ਦੇ ਬੰਨੇ ਬਾਲੜੀਆਂ
ਫੁੱਕੀ ਲੀਰਾਂ ਦੀ ਗੁੱਡੀ

by

ਦਿਲਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਚਾਹਲ ਦੇ 13 ਹਾਇਕੂ


ਥਲ ਦਾ ਸਫਰ
ਡਾਚੀਆਂ ਦੇ ਗਲ
ਛਣਕਣ ਹਮੇਲ

—-

ਮਾਨਸਰੋਵਰ- 
ਤਰ ਰਿਹਾ ਹੰਸਾਂ ਦਾ ਜੋੜਾ
ਪੁੰਨਿਆ ਦਾ ਚੰਨ
—-

ਪਤਝੜ-
ਕਿੱਕਰ  ਦੇ ਥੱਲੇ ਲੱਗਿਆ
ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਢੇਰ

—-

ਉਚਾ ਪਰਬਤ 
ਵਲ ਖਾਂਦੀਆਂ ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਉੱਪਰ 
ਉੱਡਦੇ ਬੱਦਲ

*******
ਅਂਬੀ ਦਾ ਬੂਟਾ 
ਤੋਤੇ ਨੇ ਟੁੱਕ ਕੇ ਸੁੱਟੀ 
ਧਰਤੀ ਤੇ ਗੁਠਲੀ

*******
ਸ਼ਾਂਤ ਨਦੀ
ਤਰਦੀਆਂ ਮੁਰਗਾਬੀਆਂ 
ਪਾਣੀ ਦਾ ਸ਼ੋਰ
*******

ਮਿੱਟੀ ਲਿਬੜੇ ਹੱਥ
ਸਾਂਝੀ ਮਾਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਮਾ 
ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕੰਧ ਤੇ
*******

ਢਲਦੀ ਸ਼ਾਮ 
ਸ੍ਮੁੰਦਰ ਕੰਡੇ ਸਿੱਪੀ ਵਿਚ 
ਚਮਕਿਆ ਮੋਤੀ
*****

ਵਗਦੀ ਹਵਾ-
ਟੁਟਕੇ ਡਿਗਿਆ
ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਫੁਲ

—-

ਪਹੁ ਫੁਟਾਲਾ
ਬਨੇਰੇ ਤੇ ਖਿੜਿਆ
ਗਲਦੌਦੀ ਦਾ ਫੁੱਲ

—-

ਪੁੰਨਿਆ ਦੀ ਰਾਤ
ਸਾਗਰ ਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਛੋਹੀ
ਸੁੱਕੀ ਰੇਤ

—-

ਕੱਲਰੀ ਥੇਹ
ਖਿਲਰੇ ਠੀਕਰਾਂ ਚ ਉੱਗਿਆ
ਕੰਧਾਰੀ ਅਨਾਰ

—-

ਆਥਣ ਵੇਲਾ
ਲਾਲ ਸੁਰਖ ਅੰਬਰ
ਟਾਵਾਂ ਟਾਵਾਂ ਤਾਰਾ